Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Kazimierz Przerwa-Tetmajer to najpopularniejszy autor ostatniego dziesięciolecia XIX wieku. Swoją ówczesną sławę zbudował na dwóch mocnych podstawach: świetnej, pod wieloma względami nowatorskiej poezji oraz w wielu przypadkach słabszej artystycznie, ale za to trafiającej do masowego czytelnika twórczości prozatorskiej. Ukoronowaniem sławy poety było uwiecznienie go w „Weselu” Wyspiańskiego. Jednak gwiazda Tetmajera szybko zgasła, najlepiej wyraził to Tadeusz Żeleński-Boy we wspomnieniach pośmiertnych:
"Dla świata umarł od dawna - przeszło ćwierć wieku temu. Nieubłagana choroba dzieliła go od ludzi zasłoną prześladowczych urojeń".
Dziś Tetmajer pamiętany jest głównie jako poeta końca wieku, schyłkowiec, ten, który jako pierwszy tak dosadnie dał wyraz młodopolskiemu kryzysowi światopoglądowemu oraz nastrojom mu towarzyszącym. Czołowy dekadent literatury polskiej (choć sam nie do końca zgadzał się na ten tytuł),w swojej poezji prezentował postawę melancholijnej bierności. Smutek i niewiara zaciążyły nad cała jego twórczością, dla której zaplecze filozoficzne odnalazł u Schopenhauera. Pesymistyczna koncepcja człowieka całkowicie podległego prawom natury, którego jedynym przeznaczeniem jest cierpienie, zaowocowała niezgodą na wszelką formę aktywności, ucieczką w niebyt. Tęsknota za nirwaną, stanem „nieistnienia” to ważny element twórczości tego poety.

U Tetmajera znajdziemy wszystkie najważniejsze tematy modernizmu: filozofia, niszcząca miłość, kobieta, Tatry, dola twórcy, sztuka zagrożona przez cywilizację. Z resztą to on w dużej mierze wyznaczył kanon młodopolskich tematów oraz nową poetykę lirycznej wypowiedzi.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer - życiorys


Kazimierz Przerwa-Tetmajer urodził się w 12 lutego 1865 roku w Ludźmierzu na Podhalu. Jego ojciec – Adolf - uczestniczył w powstaniu styczniowym i listopadowym, był marszałkiem powiatu nowodworskiego. Młody Tetmajer nie był jedyną uzdolnioną artystycznie osobą w rodzinie: matka, Julia Grabowska, należała do grona literatek skupionych wokół Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie, przyrodni brat - Włodzimierz - był znanym malarzem, a cioteczny – Tadeusz Żeleński-Boy – wpisał się na stałe do historii literatury polskiej jako poeta, współzałożyciel kabaretu „Zielony Balonik”, a przede wszystkim tłumacz literatury francuskiej. Gdy Tetmajerowie utracili majątek przenieśli się do Krakowa, gdzie matka prowadziła pensjonat, a Kazimierz uczył się w Gimnazjum Św. Anny.

W 1884 roku Tetmajer rozpoczął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagielońskiego, gdzie zaprzyjaźnił się z Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem i Ferdynandem Hoesickiem. Wtedy też zaczął pisywać wiersze oraz zajął się pracą dziennikarską (współredaktor „Kuriera Polskiego” w latach 1989-93, współpracował również z „Tygodnikiem Ilustrowanym”, „Kurierem Warszawskim”, krakowskim „Czasem”). Pierwsze publikacje poety to poemat Illa oraz nowela góralska Rekrut (1886). Jednak za jego właściwy debiut uznaje się wydany nakładem autora w 1891 roku tom Poezje, który do roku 1924 był pięciokrotnie wznawiany. Natomiast największą sławę przyniósł mu drugi tom z roku 1894, wtedy to Tetmajer został obwołany poetą pokolenia, który jako pierwszy w najpełniejszy sposób wyraził nastroje kryzysu światopoglądowego końca XIX wieku. Z tego powodu niektórzy dawniejsi historycy literatury uznawali rok wydania tego tomu za początek Młodej Polski.

Już w Warszawie poeta pracował jako sekretarz Adama Krasińskiego, dzięki czemu w r.1895 znalazł się w Heidelbergu. Po powrocie przebywał głównie w Zakopanem i Krakowie, podejmował również liczne podróże po Europie (Włochy, Szwajcaria, Francja, Niemcy).

W czasie I wojny światowej, związany ideowo z Legionami, redagował pismo "Praca Narodowa" oraz zorganizował Komitet Obrony Spisza, Orawy i Podhala. Po wojnie zamieszkał w Warszawie. Mimo że w okresie międzywojennym jego sława znacznie przycichła, to w 1921 został wybrany prezesem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy, w 1928 wyróżniony nagrodą literacką miasta Warszawy, a w 1934 mianowany członkiem honorowym Polskiej Akademii Literatury. W 1924 Tetmajer wydał ostatni – ósmy – tom poezji. Choroba psychiczna uniemożliwiła mu twórczość w ostatnich latach życia, doprowadziła także do utraty wzroku. W 1939 roku, po wybuchu wojny, Tetmajer został pozbawiony pomocy i usunięty z Hotelu Europejskiego, gdzie miał zapewnione utrzymanie i mieszkanie. 18 stycznia 1940 roku zmarł w warszawskim szpitalu. Jego grób znajduje się na Powązkach.

Los doświadczył tragicznie Tetmajera nie tylko jako zapomnianego artystę, ale również niespełnionego ojca. Mimo tego że poeta nigdy nie związał się z żadną kobietą na stałe, miał nieślubnego syna z przygodnego romansu z teatralną statystką. Tetmajer postanowił wychować dziecko, ale dorastający syn okazał się łobuzem, z który przysporzył ojcu wiele zmartwień. Chłopak zmarł w 1933 roku.

Wykaz publikacji Tetmajera


Twórczość poetycka:
1986 (Poznań) „Illa” (poemat prozą)
1887 (Kraków) „Allegoria” (poemat)
1891 (Kraków) „Poezje. Seria I”
1894 (Kraków) „Poezje. Seria II.”
1898 (Warszawa) „Poezje. Seria III”
1900 (Warszawa) „Poezje. Seria IV”
1905 (Warszawa) „Poezje. Seria V”
1910 (Warszawa) „Poezje. Seria VI”
1912 (Warszawa) „Poezje. Seria VII”
1924 (Warszawa) „Poezje. Seria VIII”

Twórczość prozatorska:
1896 (Kraków) „Ksiądz Piotr” (opowiadanie nagrodzone w konkursie krakowskiego "Czasu")
1898 (Warszawa) „Anioł śmierci”
1900 (Warszawa) „Otchłań. Fantazja pychologiczna”
1901 (Warszawa) „Panna Mery. Powieść współczesna”
1903-1910 (Warszawa, Lwów, Kraków) „Na skalnym Podhalu cz. I-V” (całość: Kraków 1914)
1905 (Warszawa) „Zatracenie. Romans”
1908 (Warszawa) „Bajeczny świat Tatr.”
1908 (Warszawa) „Król Andrzej. Powieść”
1908 (Warszawa) „Z wielkiego domu”
1910 (Warszawa) „Legenda Tatr” cz. I „Maryna z Hrubego”
1910 (Warszawa) „Szkice”
1911(Warszawa) „Legenda Tatr” cz. II „Janosik Nędza Litmanowski”
1911 (Warszawa) „Gra fal. Powieść w związku z Królem Andrzejem”
1912 Warszawa) „Romans Panny Opolskiej z Panem Główniakiem. Anegdota”
1915 (Oświęcim) „O żołnierzu polskim 1795-1915”

Twórczość dramatyczna:
1894 (Kraków) „Sfinks. Fantazja dramatyczna” (dołączona do II serii „Poezji”)
1901 (Kraków) „Zawisza Czarny. Fantazja dramatyczna”
1906 (Kraków) „Rewolucja”
1917 (Kraków) „Judasz. Tragedia w 4 aktach”

Bibliografia
Anna Czabanowska-Wróbel, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, w: Młoda Polska, pod red. Anny Skoczek, w serii: „Historia literatury polskiej w dziesięciu tomach” t. 7, cz. 1, Wyd. SMS, Bochnia 2002.

Kazimierz Wyka, Wędrując po tematach. 2, Puścizna, Wydaw. Literackie, Kraków 1971.

Kazimierz Przerwa Tetmajer, Wybór poezji, wstęp i komentarz I.Sikora, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991.

Andrzej Z. Makowiecki, Literatura Młodej Polski, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.

Maria Podraza-Kwiatkowska, Literatura Młodej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.



Mapa serwisu: